Marketlerden yazılım geliştirmeye, fabrikalardan öğretmenliğe kadar her dalda kadın çalışan sayısının patladığını bir hayal edin. Bu durum iktisadımızı nasıl değiştirirdi? İşsizlik oranı artar mıydı, Türkiye iktisadı daha mı süratli büyürdü?
Ve bir de üzerinde durulması gereken husus: Konut hanımlarının çalışma hayatında önünde duran engeller neler? Neden tüm bayanlarımızı iş gücüne dahil edemiyoruz?
Türkiye’deki mesken hanımı sayısı ve iş gücüne iştirak oranı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran 2023 prestijiyle Türkiye’de yaklaşık 11 milyon mesken hanımı bulunuyor. Çalışabilecek yaşta olan bayan nüfusunun yaklaşık %34,4’ü de iş gücüne dahil değil.
İş gücüne iştirak oranına baktığımızda ise bayanların yalnızca %35’i ekonomik faaliyetlerde yer alıyor. Avrupa ülkelerinde bu oran ortalama %60-70 düzeylerinde.
Dünya Ekonomik Forumu Global Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği (2022) raporuna nazaran İsveç %61,5 iştirak oranıyla 14. sıradayken Türkiye bu listenin 132. sırasında.
Şimdi, şayet tüm ev hanımları iş hayatına katılsaydı ne olurdu, hesaplayalım!
İş gücüne iştirakin artışı ve büyüme potansiyeli nedir?
İş gücü arzı, ekonomik büyümenin en büyük kaynaklarından biri. Bu durumda mesken hanımlarını da çalışma hayatına dahil etsek:
- Türkiye’nin iş gücü büyüklüğü 11 milyon kişi artardı.
- Şu anki toplam iş gücü 36 milyon civarında. Bu sayı %30 artış demek.
- Eğer bu şahıslar iş bulursa, Türkiye’nin 1 trilyon dolar olan 2023 GSYİH’si en az %20 büyüyebilirdi.
İşsizlik oranı hangi düzeye gelir?
Ev hanımlarının tamamın iş gücüne katıldığını düşündüğümüz senaryoda Türkiye, bir anda 11 milyon yeni iş arayan insan kazanmış olacak. Lakin bu kadar fazla iş konumu var mı?
Türkiye’de şu an işsizlik oranı 8,8 seviyelerinde. İş bulabilecek toplam kişi sayısı ise yaklaşık 3,2 milyon. 11 milyon mesken hanımının bu sayıya dahil olması demek işsizlik oranlarını süreksiz olarak yükseltecektir.
Bu şahısların %50’sinin çabucak iş bulduğunu varsayarsak işsiz sayısı 8,7 milyon düzeylerine çıkabilir. Bu da işsizlik oranının %8,8’den %19-20 düzeylerine gelmesi demek.
Hane gelirlerindeki artış ne kadar olur?
Eğer bir meskende yalnızca erkek çalışıyorsa hane geliri tek maaşa bağlı oluyor lakin bayan da çalışmaya başlarsa hane gelirinde %50 ila %100 oranında artış olabilir. Pekala bu ne manaya geliyor?
Gelir artınca beşerler daha fazla harcar ve bu da daha fazla tüketim manasına gelir. Örnek vermek gerekirse çift maaşlı ailelerin konut alması, isteğine nazaran kiralık konut bulması üzere planları kolaylaşır. Turizm, elektronik ve giysi sektörlerinde de patlama yaşanacağını kestirmek sıkıntı değil.
Bunun yanı sıra geliri artan aileler, çocukları için de daha fazla harcama yapabileceğinden özel okullara ve kurslara olan ilgi artabilir.
Sadece ferdi değil devlet iktisadı de büyür.
Gelir vergisi tahsilatı artışı, toplumsal güvenlik primlerinin yükselmesi ve tüketimin artışına bağlı olarak KDV gelirlerinin artması da bayanların iş gücüne dahil olduğunda olabilecek senaryolar.
Eğer 11 milyon mesken hanımı iş gücüne katılır ve taban fiyatla (22.104,67 TL) çalışırsa, devletin yıllık ek SGK ve İşsizlik Sigortası geliri yaklaşık 515,9 milyar TL oluyor.
Kadın girişimciliğinde ve konuttan çalışma sisteminde yükseliş var.
Ev hanımlarının tümü tam vakitli işe gitmek zorunda değil. Kimileri kendi işini kurabileceği üzere kimileri meskenden de çalışabilir. Son yıllarda yemek hizmetleri, el işi eserler, online ticaret üzere alanlarda kadın girişimciler çoğalıyor.
Uzaktan çalışma modeli ile de birçok mesken hanımı bilgi teknolojileri, müşteri hizmetleri ve içerik üretimi üzere bölümlere katılıyor.
TÜİK bilgilerine baktığımızda da 2002’de %13,1 olan bayan teşebbüsçü oranının 2023’te %17,4’e yükseldiğini görüyoruz. Bu da iktisada önemli oranda katkı sağlayabilecek bir öteki ayrıntı. Ayrıyeten KOBİ’lerin büyümesi ve istihdam yaratması da büyük avantaj.
Özet: Türkiye iktisadı uçuşa geçer mi?
- GSYİH en az %20 büyürdü.
- Hane gelirleri artar, tüketim iktisadı canlanırdı.
- Vergi gelirleri artarak devlet bütçesine katkı sağlanırdı.
- Kadın girişimciliği artar, yeni dallar gelişirdi.
- Ancak işsizlik oranı süreksiz olarak yükselebilirdi.
- Enflasyon riski doğabilirdi.
Genel yararların yanı sıra bir de sağlayacakları saklı yararlar var.
Kadınların istihdamı ile aslında iş gücü piyasasında rekabet artacak ve bu sayede hâlihazırda çalışanların verimliliği yükseleceği üzere farklı ve yeni marifetler de geliştirilecek. Marifetlerin çeşitlenmesi ise yanlışsız biçimde eşleştirmeyle birlikte iş yerinde performansın artması demek.
Ayrıca yapılan araştırmalarda görülüyor ki bayanların iş gücüne katılması hem bayanların hem de çocukların hayat kalitesini olumlu tarafta etkiliyor. Çocuk büyüdükten sonra iş hayatına başlayan yahut dönen bayanlar, ne demek istediğimizi çok daha düzgün anlayacaktır.
Bunun yanı sıra bu senaryoda hane içinde kararların alınmasında bayanlara daha çok kelam hakkı tanınacaktır.
Peki bayanların iş gücüne katılmasının önündeki maniler neler?
Kadınların iş gücüne iştirak düzeyinin düşük olmasının pek çok nedeni var. Bunların ortasında iş hayatında yaşadıkları ayrımcılık, toplumsal cinsiyet eşitliğinin fiilen sağlanmaması, temel insan hakları normları bulunuyor.
Duymaktan nefret etsek de yok olmayan algılar ve olaylar ortasında maalesef çocukluktan itibaren kızların okula gönderilmemesi ve eğitim haklarının elinden alınması da bulunuyor.
“O bayan işi değil.” cümlesi de bu noktada altı çizilecek ayrıntılardan biri. Sadece bu yüzden bayanlar yalnızca belirli meslekleri seçmek zorunda kalıyor.
“Otur, konutuna ve çocuğuna bak.” cümlesini de eklemeden olmaz. Bu sorumluluklar da mazeret edilerek bayanların iş gücüne dahil edilmesi engelleniyor.
Ama bu işin bakmamız gereken bir yanı daha var. Her ne kadar iş gücüne katılsalar da kimi bayanların doğrudan güçlenme ve özgürleşmeye sahip olmadıkları da görülüyor. Bunun üstüne bir de bölümde fiyatlı çalışma, evde fiyatsız emek ve toplumsal yine üretim sorumluluğu bayanları daha da kırılgan hâle getiriyor.
Gelelim sonuca. Türkiye’deki tüm bayanların iş gücüne daha fazla katılması ekonomik büyüme açısından muazzam bir fırsat sunuyor lakin bu sürecin gerçek yönetilmesi, istihdam kapasitesinin arttırılması ve bayan girişimciliğin daha fazla desteklenmesi gerekiyor.
Siz bu hususta ne düşünüyorsunuz?
