Peki trenler, bunu direksiyonsuz olarak nasıl gerçekleştiriyorlar hiç düşündünüz mü?
Aslında gerisinde, çok mantıklı bir teknoloji yatıyor. Doğal bunu manalandırmak için evvel biraz fizik üzerine de konuşmamız gerekecek.
Trenler, bildiğimiz üzere bir yol yerine raylar üzerinde hareket ediyor.
Raylar, trenin gitmesi gereken yolu fizikî olarak belirliyor. Bu raylar sadece düz değil, tıpkı yollarda olduğu üzere virajlı da olabiliyor. Tren de bu rayların izlediği yolu takip ediyor ve bu raylar sayesinde tarafını ayarlayabiliyor.
Ama bütün bunları direksiyon olmadan yapıyor!
Aslında raylar, tren tekerleklerini sabit tutarak yoldan çıkmasını önlüyor.
Ancak işin içine bir de tren tekerleklerinin tasarımı da giriyor. Bu tekerlekler, sıradan, bizim bildiğimiz tekerleklerden değil. Konik bir yapıya sahip tekerlerin yan kısmı, dıştan geniş, içten dar olacak formda tasarlanıyor.
Tren, virajlarda dönerken, dış tekerlek rayın daha geniş kısmına, iç tekerlek ise dar kısmına denk geliyor. Bu da dıştaki tekerleğin daha büyük bir arayı kat etmesini sağlıyor.
Rayların dizaynını da es geçmemeliyiz.
Raylar, trenlerin dönmesi için özel olarak tasarlanıyorlar. Trenin düzgün bir viraj alabilmesi için, rayların eğim açısının ve uzaklığının ihtimamla ayarlanması gerekiyor. Aksi takdirde o viraj dönüşleri, hiçbir vakit mümkün olmaz.
Virajlarda dış ray, genelde iç raydan biraz daha üstte yer alıyor. Buna da “superelevation“, yani ray eğimi deniyor. Bu tasarım, viraj alırken trenin merkezkaç kuvvetine karşı koymasına yardımcı olurken raydan çıkmasını da engelliyor
Tren tekerleklerinin döndüğü bir boji sistemi var.
Trenin alt kısmında yer alan, tekerleklerin bağlı olduğu bu sistem, trenin daha esnek bir biçimde dönmesini sağlıyor. Daha kolay bir formda anlatacak olursak boji, birden fazla tekerleği bir ortada tutan bir çerçeve misyonu görüyor. Bu çerçeve, raylara ahenk sağlamak için dönebiliyor.
Bir viraja girildiğinde boji, yavaşça dönmeye başlıyor ve böylelikle tekerleklerin raylara ahenk sağlamasına yardımcı oluyor.
Kısacası, trenin bir ‘direksiyon’ yapısına sahip olmaması, onun dönüş gerçekleştiremeyeceği manasına gelmiyor. Zira birçok tasarım, bu dönüşü gerçekleştirmeleri için ihtimamla hazırlanıyor.
Bu sistemler bir ortaya geldiğinde ise trenler, direksiyon olmadan dönüş yapabilecek hâle geliyor ve raylarda inançlı bir biçimde hareket edebiliyor.
İlginizi çekebilir:
t
