Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, uzun müddettir “dijital Türk lirası” geliştiriliyordu. Proje, birinci olarak 2020’de duyurulmuştu. Pilot testlerin gerçekleştirildiği Faz-1 çalışmaları, 2023’ün sonunda sona ermişti. Sonrasında ise Faz-2 çalışmaları başlamıştı. Bu kapsamda Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi, dijital Türk lirasının iktisadi, tüzel ve güvenlik boyutları kapsamlı olarak ele alınıyordu.
Meraklı bekleyiş sürerken bugün Merkez Bankasından kıymetli bir tahlil paylaşıldı. TCMB, bu ayrıntılı tahlilde dijital Türk lirasının ne üzere faydalar ve fırsatlar sunacağını ele aldı.
Dijital Türk lirası Türkiye’ye ne üzere yarar ve fırsatlar sunacak?
Analize nazaran bu projeyle merkez bankası parasının da dijital olarak anlık sirkülasyonu sağlanacak. Ayrıyeten dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesine imkan tanıyacak. Finansal teknoloji bölümüne katkı sağlaması, problemsiz dijital süreçler, ticari faaliyetlerde kullanım üzere avantajlar da getirecek. TCMB’nin yaptığı ayrıntılı açıklamaya aşağıdan ulaşabilirsiniz:
Bankacılık sistemine erişim ve iştirakin yaygın olduğu ülkemizde, finansal kapsayıcılığın projenin öncelikli gayeleri ortasında yer almadığı bedellendiriliyor. Bununla birlikte, dijital Türk lirası, dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesini sağlamak için değerli bir fırsat olacak. Vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme süreçleri istikametinden bağımlı olmayacaklar.
Dijital Türk lirasındaki yenilikçi kullanım örnekleri, Türkiye’de önemli bir büyüme potansiyeline sahip olan finansal teknolojiler bölümü için kayda kıymet bir fırsat teşkil edebilir. Bu nedenle dijital paranın Türkiye’deki finansal inovasyon altyapısının temel bir ögesi olarak fonksiyon görmesi planlanıyor. Dijital para etrafında inşa edilebilecek platformlar ile bu emele daha da yaklaşılması bekleniyor.
Faz-1 Kıymetlendirme Raporunda da tabir edildiği üzere, TCMB dijital parayı her türlü dijital ticaret akışında ya da para transferinde kullanılabilecek yeknesak bir değişim aracı olarak da tasarlıyor. Buradaki gaye, ülke parasının dijital süreçlerde problemsiz bir biçimde fonksiyonel kalmasını sağlamak ve kullanım seçimini vatandaşlara bırakmak.”
“FAST’a paralel farklı bir tahlil olacak”
Bankacılık sistemindeki yaygın iştirake karşın dijital ödemelerin ve erişimin geliştirilmesi için hâlâ alan bulunuyor. Nakit özelliklerini de içeren bir biçim olarak dijital para, banka hesabı bulunmadan da herkes tarafından kullanılabilecek. Bu nedenle dijital Türk lirası hesapları için banka hesabı gerektirmeyen bir model tasarımı ön plana çıkıyor. İki katlı model gözetilmekle birlikte ödeme ve transfer süreçleri için muhakkak bir finansal aracı kuruma bağımlılık oluşmaması hedefleniyor. Dijital Türk lirası hesapları tüm vatandaşların kullanımına sunulduğunda, dijital ödemelerin ve transferlerin artması bekleniyor. Dijital Türk lirası kullanımıyla artacak dijital kapsayıcılığın, mevcut hizmetlerin yaygınlaşmasına ve yeni hizmetlerin ortaya çıkmasına katkı sağlayacağı, böylelikle finansal kapsayıcılığa olumlu tesir edeceği öngörülüyor.
Dijital Türk lirası, ayrı bir programlanabilirlik katmanında akıllı ödemeleri mümkün kılacak. Bu katmanda kamu kurumları ve farklı lisanslı aktörler programlanabilir ödemelerin geliştirilmesi ve kullanımında yer alabilecek. Ayrıntılandırmak gerekirse, akıllı ödeme akışlarının oluşturulmasında tek sorumluluğun merkez bankalarına verilmesi inovasyon kapasitesini engelleyebilir. Bunun yerine iş birliğine dayalı geliştirme ortamlarını entegre eden, evvelden belirlenmiş standartlarla bağlantısı mümkün kılan ve bu sayede inovasyonun desteklenmesine yardımcı olacak platformlar kurulabilir. Bu durum, programlanabilir ödemeler bileşenlerini geliştirme ve kullanma taraflarından programlanabilirlik katmanı içerisinde bir teşvik modeli kurgusuna işaret ediyor.
Ulaşım, yemek, ödül yahut çocuklara yönelik çeşitli uygulamalar halihazırdaki farklı dijital ödeme tahlillerine örnekler olarak sayılabilir. Bu açıdan dijital para, çevrim dışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayabilir. Buradaki kilit nokta, dijital para kullanmanın mecburî olmaması ve kullanıcıların kendi tercihleri doğrultusunda dijital para ile ödeme yapmayı seçebiliyor olması.”
