İnsanlığın uzaya olan merakı, bilimsel ilerlemelerin yanı sıra büyük riskleri ve trajedileri de beraberinde getiriyor. Uzay araştırmaları sırasında yaşanan kazalar, teknoloji ve insan yanılgılarının birleşiminde ölümcül sonuçların nasıl ortaya çıkabileceğini çarpıcı bir biçimde gösteriyor.
Birazdan bahsedeceğimiz olayların her biri hem birer ihtar hem de uzay araştırmalarında daha inançlı bir geleceğin temel taşlarını oluşturuyor.
Challenger uzay mekiği faciasında, 7 kişi herkesin gözü önünde hayatını kaybetti.
28 Ocak 1986’da Challenger uzay mekiği, kalkışından yalnızca 73 saniye sonra yakıt tankında bir sızıntı yaşandı. Sızıntı, patlamaya sebep oldu ve mekik, havada parçalandı. Olay, mekiğin katı yakıt roketlerindeki O-ring contalarının düşük sıcaklıklar nedeniyle düzgün çalışmaması yüzünden meydana gelmişti.
İçerideki 7 mürettebat üyesinin tamamı ne yazık ki öldü. Üstelik patlamada çabucak ölmediler. Kabin, büyük oranda sağlam kaldı ve fırlatma kulesinden 14.6 kilometre üste kadar yükseldi. İnişte okyanusa yüksek süratle çarpınca vefatına yol açtı. Otopsi raporlarına nazaran, içerdekilerin bir kısmı oksijen maskelerini takmaya çalışmış olabilir.
NASA’nın güvenlik tedbirleri ve idare süreçlerinde önemli tenkitlere yol açtı zira Challenger’ın katı yakıt roketlerini üreten mühendisler, soğuk hava şartlarında O-ring contalarının esnekliğini kaybedebileceğini ve yakıt sızıntısına neden olabileceğini daha evvel tekraren rapor etmesine karşın üst seviye yöneticiler tarafından göz gerisi edilmişti.
100’den fazla kişinin hayatını kaybettiği, tarihin en ölümcül uzay kazalarından: Nedelin Felaketi
Nedelin Felaketi, 24 Ekim 1960’ta Sovyetler Birliği’nin Baykonur Uzay Üssü’nde meydana gelen, uzay tarihinin en ölümcül kazalarından biri olarak kayıtlara geçti. Sovyetler, ABD ile süren Soğuk Savaş uzay yarışında üstünlük sağlamak gayesiyle R-16 kıtalararası balistik füzesinin testini hızlandırmaya çalışıyordu.
Zaman baskısı nedeniyle güvenlik prosedürleri oldukça ihmal edilmişti. Test sırasında, yakıt dolumu tamamlanırken ikinci evre motorun kazara aktive olmasına neden olan bir elektrik arızası ortaya çıktı. Bu sırada rampada General Mitrofan Nedelin de dahil olmak üzere yüzlerce mühendis, teknisyen ve asker bulunuyordu.
Ani bir patlama, rampayı dev bir alev topuna çevirdi; 120’den fazla kişi anında hayatını kaybetti, kurtulanlar ise önemli yanıklar ve zehirlenmelerle gayret etti. Patlama sırasında rampanın çabucak yanında oturan General Nedelin de tanınmayacak hâle geldi.
Olay, Sovyet hükümeti tarafından yıllarca sıkı bir saklılıkla saklandı ve vefatlar resmi kayıtlarda yer almadı. Facia, yakıtın toksik dumanları nedeniyle sonraki günlerde bile kurtarma grupları için tehlikeli olmaya devam etti…
“Houston, we have a sorun.” (Houston, bir sorunumuz var.) cümlesine ilham olan o patlama…
Apollo 13, 11 Nisan 1970’te Ay’a üçüncü beşerli iniş vazifesi olarak fırlatıldı. Astronot James Lovell, Jack Swigert ve Fred Haise ile Ay’a yanlışsız yol alırken fırlatmadan yaklaşık 56 saat sonra hizmet modülündeki bir oksijen tankı patladı.
Patlama, uzay aracının güç kaynağını büyük ölçüde etkiledi ve oksijen rezervlerini tehlikeye attı. Astronotlar, patlama anında duydukları “Houston, bir sorunumuz var.” bildirisiyle durumu merkeze bildirdi. Misyon apansız bir kurtarma operasyonuna dönüştü ve mürettebat, Ay modülünü acil bir hayat takviye sistemi olarak kullanmak zorunda kaldı.
Ay’a iniş amacını iptal eden grup, uzay aracını Ay’ın etrafında döndürerek Dünya’ya dönüş rotasına yönlendirdi ancak astronotlar; sonlu oksijen, güç ve su kaynaklarıyla hayatta kalmakta zorlanıyordu.
Görev denetim merkezi, mürettebata güç tasarrufu yapmaları ve karbondioksit düzeylerini düşürmek için doğaçlama tahliller geliştirmeleri talimatını verdi. Dünya’ya dönüş süreci, sayısız hesaplama, yaratıcı mühendislik ve astronotların harikulâde soğukkanlılığı sayesinde mümkün oldu. 17 Nisan 1970’te Apollo 13, Pasifik Okyanusu’na inançlı bir biçimde indi ve mürettebat kurtarıldı.
Kapsül açıldığında, astronotların cansız vücutları görüldü.
İlk uzay istasyonu Salyut 1’de 3 hafta geçirdikten sonra Dünya’ya dönen 3 kişilik mürettebatın kapsülünde, atmosferik giriş öncesinde ventil sorunları yaşandı. Kabindeki basınç süratle düştü lakin o devirde Soyuz kapsüllerinde uzay giysisi kullanılmadığı için astronotlar sadece birkaç saniye içinde şuurlarını kaybetti ve oksijensizlik yüzünden öldü.
Kapsül dışarıdan büsbütün sağlam göründüğü için, Dünya’ya inişin akabinde içeride hayat dolu bir takım bekliyordu ancak kapı açıldığında, 3 kişinin cansız bedenleriyle karşı karşıya kaldılar.
İlk incelemelerde vefat nedeni anlaşılamadı fakat ayrıntılı araştırmalar ani basınç kaybının trajediye yol açtığını ortaya çıkardı. İşte bu olay, uzay araştırmalarında güvenlik protokollerinin esaslı biçimde değişmesine neden oldu; bundan sonraki tüm vazifelerde uzay giysisi kullanımı mecburî hâle getirildi.
Columbia faciası, NASA’ya olan inancı sarstı.
1 Şubat 2003’te Dünya’ya dönüş sırasında yaşanan Columbia faciasında uzay mekiği, 16 günlük bir bilimsel vazifeden dönerken atmosferin üst katmanlarına girdiği sırada parçalandı. Felaketin sebebi, kalkış sırasında mekiğin yakıt tankından kopan bir modül yalıtım köpüğünün kanatların kenarındaki ısı kalkanına çarpmasıydı.
Facia sırasında uzay aracındaki 7 astronot da hayatını yitirdi. Bu hadise, NASA’nın güvenlik protokollerine önemli tenkitler getirdi ve uzay mekiği programının 2 yıl boyunca askıya alınmasına neden oldu.
Bonus: Birçoğunuzun bildiği üzere geçtiğimiz sene, 2 astronot uzayda resmen ‘mahsur kaldı’…
NASA astronotları Butch Wilmore ve Sunita Williams, Boeing’in Starliner uzay aracıyla Milletlerarası Uzay İstasyonu’na 8 günlük bir vazife için gönderildi ancak Starliner’da tespit edilen teknik sıkıntılar nedeniyle dönüşleri tekraren ertelendi.
NASA, astronotların dönüşü için SpaceX’in Crew Dragon uzay aracını kullanmayı planladı lakin bu misyonda de yaşanan gecikmeler nedeniyle dönüş tarihi daima ertelendi. Son olarak, astronotların en erken Mart 2025’te Dünya’ya dönebileceği açıklandı.
Daha fazla uzay içeriği:
