Dünyanın birçok yerinde faaliyet gösteren madencilik, her ülkenin belirli bölgelerinde yapılıyor. Daha sonra bu biten süreçlerin sonunda bu maden alanları, kendi mukadderatına teslim ediliyor.
Sahi, bir vakitler çalışmaların odağında olan, lakin daha sonradan terk edilen bu madenlere ne oluyor?
Terk edilen madenler, uzun vadede epey olumsuz tesirler doğuruyor.
Madenciliğin yarattığı çevresel tahribatlara baktığımızda hem direkt hem de dolaylı tesir bıraktıklarını görebiliyoruz. Bu tesirler, madenin çıkarılma sürecinde ortaya çıkıyor. Etrafa salınan toksik kimyasallar, bilhassa ağır metaller, su kaynaklarını kirleterek canlı hayatını tehdit ediyor. Ayrıyeten yer altı ve açık ocak madenciliği, büyük ölçülerde su tüketimi gerektiriyor ve bu da su kaynakları üzerinde baskı yaratıyor.
Madencilik, atmosferi kirleterek global ısınmaya katkıda bulunan metan ve karbon monoksit üzere gazları hür bırakıyor. Madencilik alanlarında toprak tahribatı, yer yüzeyinde çökme ve erozyon üzere önemli problemlere yol açıyor.
Madencilik faaliyeti, aslında süreksiz bir süreci kapsıyor.
Bir madenin, en pahalı kaynakları çıkarıldıktan sonra bölgede faaliyet durduruluyor ve maden alanı terk ediliyor. Natürel terk edilen madenlerin çevresel tesirleri ise uzun vadede hâlâ devam ediyor. Yer altı madenlerinde suyla dolan alanlar, yapay göletler oluştururken; yüzeydeki toprak ve kaya vakitle erozyona uğruyor ve çökme riski artıyor.
Bu madenlerde kimyasal kirlilik de bitti sanıyorsanız, yanılıyorsunuz. Etraftaki su kaynakları kirlenirken ortaya asidik sular çıkabiliyor. Bu da ekosistem için ne kadar büyük bir ziyan siz iddia edin. Kirlenmiş toprak, biyolojik olarak parçalanamayan kimyasallar içerdiğinden uzun vakit boyunca çevresel bir tehdit olmaya devam ediyor.
Bu bölgeler, mahallî toplumlar için ekonomik manada büyük bir gelir kaynağı.
Ancak ne vakit ki maden faaliyeti bölgede sona eriyor, bu topluluklar da büyük bir geçim kaynağını kaybetmiş oluyor. Avrupa’daki eski kömür madenlerinin terk edilmesi, 20. yüzyılın sonlarına hakikat büyük toplumsal bir dönüşüme sebep olmuş, işsizlik ve ekonomik çöküş üzere olumsuz sonuçlar da doğurmuştu.
Tabii tüm sosyal tesirlerin olumsuz olduğunu düşünmememiz gerekiyor. Bazen olumlu tesirleri de olan bu madenler, tarihi sit alanlarına dönüştürülerek bölge halkı için yeni bir gelir kaynağına dönüşüyor.
Bitki örtüsünün de geri dönüşümü, terk edilmiş madenler sayesinde!
Hep olumsuz tesirleri olduğunu düşünsek de aslında bu maden bölgeleri, bitki örtüsünün geri dönüşümünü de sağlıyor. Vakitle bu alanlar, yaban hayatı için hayat alanları hâline geliyor.
1977’de, ABD’de madenciliğin çevresel tesirlerini azaltmaya yönelik Yüzey Madenciliği Denetim ve Islah Yasası kabul edildi. Bu yasa, kömür madenlerinin etrafa ziyan vermemesi için çeşitli tedbirleri sağlarken maden alanlarının geri kazanımını da teşvik ediyor. Fakat bu yasa ve düzenlemelere karşın madencilik bölümü, birden fazla vakit yeniden yetersiz kalıyor.
Özellikle küçük ölçekli ve terk edilmiş alanlar, ekolojik felaketlere yol açıyor.
“Peki bu felaketlerin önlenmesi için neler yapılabilir?” diye düşünüyorsak, bunun için en değerli ve kolay tahlil, bu maden atıklarının tekrar yönetilerek bölgelerin nizamlı olarak izlenmesi ve etrafa ziyan veren ögelerin ortadan kaldırılması olacaktır. Ayrıyeten terk edilmiş madenlerin geri dönüşümü, bu alanların tekrar ekosistem dostu hâline getirilmesi için epey değerlidir.
Bunun için gerekli çalışmaların hükûmet nazarında takip edilmesi gerekir. Birçok ülkede aslında terk edilmiş madenlerle ilgili programlar oluşturuluyor. Bu projeler ve çalışmalar, daha da genişletilerek bölgeye verilen zararın minimuma indirilmesi gerekiyor. Aksi takdirde ekolojik felaketlerin önüne geçebilmek, mümkün değil.
