Sanayi, tarım ve teknoloji alanlarında üretimi olan ülkeler, uygulanan siyasetler ile ekonomik istikrar kurmakta zorlanmıyorlar. Gerçek ve nominal faizler, enflasyon, kur dalgalanmaları, borçlanma, risk primi… Doktrinler ve temel iktisat öğretilerinde çok sayıda baş karıştıran kavram var. Fakat faiz ve kur ortasındaki bağ ve tartışmalar aslında basit formda anlaşılabilir.
Merkez Bankası piyasa faizini düşürürse, bankalar da mevduat faizini düşürür:
Daktilo1984 Genel Yayın Yönetmeni ve Ekonomist Enes Özkan, “İnsanlar paralarının bedelini enflasyona karşı korumak isterler, bunun için kullanabilecekleri çeşitli araçlar vardır. En yaygın kullanılan araç, paranızı bir bankaya ödünç vermektir, buna da mevduat denir.” diyor. Kısaca cebinizdeki 100 TL’yi hesabınıza mevduat olarak yatırdığınız banka, bu paranızı kullanır, elde ettiği kâr ile size hisse verir, yani faiz ödemesi yapar. Örneğin banka %19 faiz veriyorsa, 100 TL’niz bir ay sonucunda bu oranda artar.
NOT: Merkez Bankası’nın açıkladığı faiz oranına “piyasa faizi” denir. Bankalar, mevduatınıza ekleyecekleri faizin oranı için piyasa faizlerini baz alır.
Ticari bankalar, hesabınızdaki mevduata yapacakları faiz ödemesinin oranı için Merkez Bankası’ın açıkladığı piyasa faizlerine bağlıdır. Piyasa faizleri, bankalar da yeni orana bakarak mevduat faizlerini belirler. Bu alaka hakikat orantılıdır. Merkez Bankası piyasa faizini düşürürse, bankalar da mevduat faizini düşürür. Hesabınızdaki paraya daha az ölçüde faiz ödenir, faiz geliriniz düşer.
Mevduat faizi, enflasyon yüksek olduğunda düşerse beşerler parasını korumak için farklı yatırım araçları ağır talep gösterir: Örneğin dolar gibi…
Bankalar 100 TL’nize ödediği faizi Merkez Bankası’nın kararı sebebi ile aşağıya çekince siz de paranızı farklı sistemlerle kıymetlendirmek isteyebilirsiniz. Merkezi ekonomilerde, yani karar vericilerin kurumlar ve bireyler olduğu durumlarda en çok tercih edilen alternatif araç döviz yatırımıdır. Dolar başta olmak üzere altın ve başka kıymetli dövizler tercih edilebilir. Enes Özkan, “Böyle bir durumda Türkiye’de en çok kullanılan araç da dolardı” diyor ve ekliyor:
“İthalat yaptığınız vakit bu ithalatın bedelini genelde dolarla ödersiniz. Elinizde hazırda dolar tutmanız, sizi milletlerarası piyasalara entegre ediyor. Faiz düştüğünde parasını korumak isteyenler de dolar alıyor. Dolar talebi artınca doların da fiyatı yükseliyor”
Ayrıca TL’nin yabancı kurlar karşısındaki bedel kaybı, dün 10 dolara yani 50 TL’ye ithal ettiğiniz hizmet, hammade ya da eseri bugün tekrar 10 dolara ithal etseniz bile 100 TL ödemeniz ile sonuçlanıyor. Bu da eserlerin raflardaki fiyatlarına yansıyor, alım gücü düşmeye başlıyor, sonuç olarak enflasyon artıyor.
