Bu kolaylıklardan biri de eserlerin, barkodlar aracılığıyla bilgisayara kolaylıkla okutulabilmesi… Sadece birer dikey çizgilerden oluştuğu düşünülse de bu barkodlar, türlü manaları da içinde barındırıyor.
Hele ki altında yazan rakamlar, rastgele koyulmuş değil! Ne manaya geldiklerini öğrenince, hak vereceksiniz.
Barkodlar, çağdaş tüketim kültürünün bir modülü hâline geldi.
Ürünlerin etiketinde, bazen de paketin üstünde yer alan barkodlar, yalnızca ortalarında boşluklar olan uzun çizgilerden ibaret sanmayın. Zira bu çizgiler, rastgele koyulmuş çizgiler değil. Üstelik ürün hakkında bilgiyi de bu çizgiler sağlıyor.
Aslında dünya üzerinde kullanılan ilk barkod, 1974’te bir sakızın üzerindeydi. Bu sakız paketi, Smithsonian Enstitüsü’nün Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi’nde sergileniyor. Küçücük bir paketin, bugün büyük bir tüketim kültürüne önayak olacağı, kimsenin aklına gelmezdi.
En kolay tabiriyle barkod, eser bilgilerinin en süratli biçimde bilgisayara aktarılmasından ibaret.
Bir makine ile gerçekleştirilen kolay bir tarama, eser hakkında her türlü bilginin elde edilmesine imkan sağlıyor. “İyi de çizgilerden bu nasıl mümkün olabiliyor?” diyebilirsiniz. Aslında bilgisayarların okuyabildiği tek şey, herkesin varsayım edeceği üzere 0 ve 1’dir.
Dolayısıyla barkodlar da bu sayı kombinasyonuna uygun olarak hazırlanıyor. Siyah çizgiler 1’e denk gelirken, boşluklar 0’ı temsil ediyor. Bu kodu okuması için de lazere muhtaçlık vardır. Siyah ve aslında barkodda en çok dikkat çeken çizgiler, lazer ışığını aslında hiç yansıtmıyor. Yani temel okunan, beyaz boşluklar.
Bir barkod numarasının yapısı, makul bir nizama dayanıyor.
En başta yer alan üç haneli sayı, ürünü üreten ülkeyi tanımlıyor. Mesela 978 ve 979 üzere özel kodlar, kitapları tanımlıyor. Bu sayede eserin, bir kitap olduğu çabucak anlaşılabilir.
Ülke kodundan sonra gelen dört haneli sayı ise, eseri üreten firmanın kodudur. Firmanın barkoduyla tanımlanması, üreticinin kimliğini belirliyor. Üretici kodunun akabinde gelen beş basamaklı sayı, spesifik eserin kodunu tabir ediyor.
Son olarak, barkodun en sonundaki rakam, denetim kodudur ve bu sayı, barkodun doğruluğunu denetim etmeye fayda. Yani, bir barkod okunduğunda, bu son sayı sistem tarafından, barkodun gerçek bir halde taranıp taranmadığını denetliyor.
Barkodlar, farklı cinslerde de olabilir.
- UPC (Evrensel Eser Kodu): UPC, bilhassa Kuzey Amerika’da yaygın olarak kullanılan bir barkod cinsidir. 12 haneli bir numaradan oluşuyor ve perakende satış dağılımında kullanılıyor.
- EAN (Avrupa Makale Numarası): EAN, Avrupa’da yaygın olarak kullanılan ve dünya çapında kabul gören, görülen bir barkod tipidir. 13 haneli bir numaraya sahip ve memleketler arası ticarette eser çoğaltmak için kullanılıyor.
- QR Kodlar: Klâsik barkodlardan farklı olarak, QR kodları iki boyutlu bir yapıya sahiptir ve hem derin hem de dikey olarak saklayabilir. Bu sayede daha fazla bilgi depolanabiliyor.
