Evet, füniküler sistemden bahsediyoruz. Raylı bir sisteme dayanan bu teknoloji, bakıldığında bir tren ya da tramvaya benziyor. Misal bir mantıkla işleyen sistemin tek farkı, engebeli ve ulaşımı güç bölgelerde ulaşımı sağlamak.
Dünya’nın birçok bölgesinde faal olarak, üstelik yıllardır kullanılan füniküler sistem, ülkemizde de kullanılıyor mu?
Fünikülerler, bilhassa dik yamaçlarda ve ulaşımın sıkıntı olduğu bölgelerde kullanılan raylı ulaşım sistemidir.
Bu sistem, dik eğimlerde süratle ve inançlı bir formda yolcu taşımak için kullanılıyor. Çağdaş kentlerin süratle büyüdüğü ve trafik meselelerinin arttığı günümüzde, etraf dostu ve pratik ulaşım seçenekleri büyük bir muhtaçlık hâline geldi. Füniküler çizgileri, bu muhtaçlığı karşılayan estetik ve işlevsel ulaşım araçları olarak öne çıkıyor.
Ülkemizde pek rastlamadığımız füniküler raylı sistemi, aslında epeyce esaslı bir geçmişe dayanıyor. Şimdi yeni geliştirilmiş üzere görülen bu sistemin birinci örnekleri 15. Yüzyılda, Avusturya’nın Salzburg kentinde bulunan Hohensalzburg Kalesi’ne çıkmak için inşa edilmişti.
O devrin kaidelerinde sistem, hayvan gücü ile çalışıyordu.
Daha sonra 1777’de İngiltere’de su gücüyle çalışan bir füniküler sınırı inşa edildi fakat tam 1830’da faaliyete geçti. Günümüzdeki hâllerini alması ise 19. Yüzyıla tekabül ediyor. George Stephenson, 1825’te buhar gücüyle çalışan bir füniküler sistemi tasarlamıştı. 1861’de ise İtalya’da insan taşıyan ilk füniküler inşa edildi.
Peki füniküler sistem nasıl çalışıyor?
Fünikülerler, temelde iki araçtan oluşuyor.
Bu araçlar, birbirine zıt tarafta hareket ediyor ve eğimli arazilerde birini üst, başkasını ise aşağı hakikat taşıyor. Sistem, araçlar ortasındaki tartı istikrarını ve raylara sıkıca tutunmayı sağlamak için dişli bir sisteme sahip.
Bu dişliler, araçların kaymasını engelleyerek güvenli bir halde hareket etmelerini sağlıyor. Ülkemizde pek rastlamadığımız bu sistem, aslında makul noktalarda varlığını sürdürüyor.
Ülkemizin birçok bölgesinde füniküler çizgiler bulunuyor.
İstanbul, bu sistemin en ağır kullanıldığı kentlerden birisi. İstanbul’daki Tünel ve Kabataş-Taksim füniküler çizgileri, kent içi ulaşımın değerli kesimleridir. Tünel, 1875’te hizmete girmiş olup dünyanın en eski yeraltı füniküler çizgilerinden birini oluşturuyor.
Kabataş-Taksim sınırı ise çağdaş bir füniküler çizgisi olarak saatte 9.000 yolcu taşıma kapasitesine sahip. Ankara’da da Ankaray çizgisi ve Antalya’da Tahtalı Dağı Teleferik, Bursa’da Teleferik, Trabzon’da Sümela Manastırı’na ulaşan füniküler üzere örnekleri de saymak mümkün.
Dünya genelinde epey yaygın olan füniküler sınırlar, eğimli yerlerden çok kent içi ulaşımda da değerli bir yer tutuyor.
Genellikle beşerler, bu sistemin sırf eğimli bölgelerde kullanıldığını düşünse de çevre dostu bir ulaşım seçeneği olması sebebiyle füniküler sistem, trafik sorununa tahlil getiren yenilikçi bir sistemdir.
Hem tarihi ehemmiyete sahip olan hem de sanılandan çok daha eski bir geçmişe sahip füniküler sistem trenler gerek dağlık topraklarda gerekse çağdaş kentlerin ulaşımında değerli bir yer tutuyor. Dünya çapında epeyce ünlü olan bu ulaşım, ülkemizde pek bilinmemesinin yanında varlığıyla kelam ettiriyor. Şimdi çok yaygın olmasa da ilerleyen teknolojiyle bu açığı kapatıp ulaşım sistemine yeni bir soluk getirebilir.
İlginizi çekebilir:
