Hepsi birer birer toprağın ve suyun derinliklerine indi, âdeta işlenmeyi bekledi. Pekala bu kalıntılar, nasıl oldu da bugün ateşi taşıyan kaynaklara dönüştü?
Cevap, vaktin sabırla ördüğü bir sırda yatıyor. Basınç, ısı ve karanlık… Elbette söylediğimiz kadar kolay olmadı. Bakalım bu süreç, nasıl ilerledi?
Fosil yakıtların oluşumu, milyonlarca yıl süren karmaşık bir süreci kapsıyor.
Bu süreç, Dünya üzerindeki organik maddelerin bitki örtüsünün ve deniz canlılarının ömür döngülerine dayalı. Her şey, ilkel bitkilerin ve mikroorganizmaların yaşadığı vakitlerde başlıyor. Başlangıçta bu bitkiler ve deniz organizmaları, Güneş ışığını kullanarak fotosentez yapıyor, karbondioksiti alıyor ve organik hususlar üretiyor. Bu unsurlar, vakitle öldüklerinde, okyanusların, bataklıkların ve denizlerin tabanına gömülüyor.
Ancak bu organik malzemenin, fosil yakıtlara dönüşmesi için milyonlarca yıl geçmesi gerekiyor. Bu süreçte ölen canlıların geride bıraktığı unsurlar, evvel turba ve gibisi düşük oksijenli ortamlar sayesinde anaerobik bir ortamda bozulmaya başlıyor. Bu bozulma süreci, organik gerecin yavaşça mineraller ve kumla kaplanmasıyla devam ediyor.
Zamanla üzerindeki basınç artıyor, bu da bitki kalıntılarının sıkışmasını ve karbon açısından güçlü gereçlerin ağırlaşmasını sağlıyor.
Uzun bir vakit diliminde bu gereçler, kömür üzere katı fosil yakıtlara yahut petrol ve doğal gaz üzere sıvı ve gaz formlarına dönüşebiliyor. Kömür, bu süreçlerin birinci basamağında, ağır bitki örtüsünün sıkıştırılmasıyla ortaya çıkar. Bataklıkların derinliklerinde biriken bitki kalıntıları, uzun müddet oksijensiz ortamlarda kalır ve vakitle turba, linyit üzere organik hususa dönüşür.
Bu organik maddeler, yer kabuğunun derinliklerine hakikat ilerledikçe daha fazla basınca ve sıcaklığa maruz kalır; bu da karbon yoğunluğunun artmasına yol açarak kömür hâline gelir. Tıpkı biçimde petrol ve doğalgaz da deniz organizmalarının gömülmesiyle başlıyor.
Fosil yakıtların kökeni, onları öbür güç kaynaklarından farklı kılıyor.
Güneş, rüzgâr ve suyun bilakis fosil yakıtlar, doğal süreçler sonucu birikmiş ve dünya yüzeyinin derinliklerinde, sıkışıp ağırlaşmış güç rezervuarlarıdır. Bu özellik, fosil yakıtları epeyce verimli kılıyor; az bir fosil yakıt, büyük bir güç üretebiliyor.
Bu ağır güç potansiyeli, çevresel tesirleri de beraberinde getiriyor. Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan karbondioksit ve öbür sera gazları, gezegenin iklim istikrarını değiştiren faktörlerin başında geliyor.
Fosil yakıtların kullanımı, sanayi devrimiyle sürat kazandı ve dünya çapında bir güç kaynağı hâline geldi. Kömür, petrol ve doğal gazın endüstriyel alanda kullanımı, toplumların çağdaşlaşmasına ve ekonomik kalkınmasına büyük katkı sağladı. Lakin bu yararların yanında fosil yakıtların sebep olduğu çevresel tahribat da daha fazla görülmeye başlandı.
Bugün başa çıkmaya çalıştığımız hava kirliliği, asit yağmurları, iklim değişikliği üzere meseleler, fosil yakıtların yanmasının ve bu kaynaklardan salınan kirleticilerin sonucu. Hasebiyle gelecekte, sürdürülebilir güç kaynaklarına yönelmek, ekolojik geleceğimiz için büyük değer arz ediyor.
İlginizi çekebilir:
