Kulağa ne kadar korkutucu geliyor değil mi? Aslında bu durumu yıllar evvel bir jeolog, bizim için gerçekleştirmiş.
Üstelik deneyi yapmakla kalmamış, insan üzerinde son derece kıymetli bir nokta olan zaman algımızın da değişmesinde büyük bir hisse sahibi olmuş. Pekala fakat nasıl?
Michel Siffre, bize vaktin ne kadar “öznel” bir tecrübe olduğunu gösterdi.
1962’de Fransız bilimci Michel Siffre, tam 63 gününü rastgele bir doğal ışık kaynağından uzak, yeraltındaki bir mağarada geçirdi. Emeli ise insanın biyolojik saatinin, çevresel etmenlerden ne kadar bağımsız çalıştığını incelemekti. Siffre, Güneş ışığı ve saat üzere vaktin dışsal işaretlerinden büsbütün uzaklaşarak bedeninin doğal ritmiyle nasıl başa çıkacağını görmek istemişti.
Deney, yalnızca biyolojik saatler üzerine değil; vakit algısının insan psikolojisi üzerindeki tesirlerine de ışık tuttu. Deneyde elde edilen bulgulardan biri, bedenin vakit algısının süratle bozulmasıydı.
16 Temmuz’da mağaraya inen Siffre, deneyini 14 Eylül’de bitirecekti. Lakin yüzeye çıktığında, takvimler daha 20 Ağustos’u gösteriyordu.
Deney başladığında Siffre’nin etrafı karanlıktı, yalnızca dört voltluk bir lamba ve koyu renkli gözlükler eşliğinde bu şuurlu izolasyona girdi. Vakit, dış dünyadan soyutlandığında insanın algısı da farklılaşıyor.
Siffre’nin de deneyinde olduğu üzere sirkadiyen ritmi, 24 saatlik doğal döngüsünden yaklaşık 25 saate kadar uzamıştı. Her gün uzun uzun geçiyor, geceyle gündüz ortasındaki hudutlar belirsizleşiyordu. Birkaç gün sonra Siffre, her geçen günün ortasındaki süreyi hatırlamıyor, günler birbirine karışıyordu.
Zaman algısı ve yalnızlığın tesiri, deneyin sonunda onu, derin bir depresyona soktu.
Bilim dünyasına Siffre’nin katkıları, biyolojik saatin genetik temellerini keşfeden ve 2017 Nobel Biyoloji Ödülü’nü kazanan üç bilim beşerinin (Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash ve Michael W. Young) çalışmalarına ilham vermişti. Bu deneyinin akabinde 1999’da, yeni milenyumu kutlamak için bir mağaraya girmişti.
Ancak yeniden vakit algısı onu yanılttı. 1 Ocak’ı, yeni yılın birinci günü sandığı o an, aslında 4 Ocak’tı. Böylelikle insanın biyolojik saatinin ne kadar kırılgan ve esnek olduğu bir kere daha gözler önüne serilmişti. Bu deneyinde 6 ay mağarada kalan Siffre, ruhsal olarak bitme noktasına gelse bile çok değerli bir şey daha keşfetmişti: İnsan, 24 saatlik döngü yerine 48 saatlik bir döngüye ahenk sağlayabiliyordu.
Çevremizden büsbütün izole olduğumuzda, zamansal istikrarımız de bozuluyor. Siffre ve sonrasında tıpkı onun üzere gerçekleştirilen deneylerde de görüldüğü üzere bu, yalnızca fizikî bir ahenkten fazla zihinsel bir savaş da başlatıyor.
İlginizi çekebilir:
z
