Yer çekimsiz ortamda işler sandığımızdan biraz daha karmaşık ve özel ekipmanlar kullanıyorlar.
Yemesi içmesi, tuvaleti duşu derken astronotların nasıl uyuduğuna da bakmadan olmaz dedik.
Yer çekimsiz ortamda uyku nizamı nasıl oluyor?
Hâl bu türlü olunca doğal ki astronotların uyku düzeni Dünya’dakinden hayli farklı. Astronotlar, Milletlerarası Uzay İstasyonu üzere ortamlarda çoklukla kendilerine ayrılan küçük uyku kısımlarında uyuyorlar.
Bazıları yerde ya da tavanda uyumayı tercih etse de çoklukla bu bölmeler, onların uyku alanı oluyor. Hem kişisel eşyalarını saklayabilecekleri hem de biraz mahremiyet sağlayan kabinlerin duvarında bir uyku tulumu bulunuyor.
Astronotlar uyurken bu uyku tulumların içine giriyorlar ve duvara sabit hâle geliyorlar. Böylelikle uyku sırasında istasyon içinde süzülmelerinin önüne geçiliyor.
Rahatsız bir konum değil mi?
Yer çekimsiz ortamda “yukarı” ya da “aşağı” kavramları olmadığı için astronotlar istedikleri konumda uyuyabiliyorlar lakin bedenleri serbestçe süzüldüğünde, kolları ekseriyetle önlerinde duruyor ve bu durum alışık olmayanlar için hayli garip gelebiliyor.
Başlarını sabit tutmalarına gerek yok, yalnızca rahatlamaları ve kendilerini hür bırakmaları kâfi.
Uyku sistemleri ve mühletleri nasıl?
İstasyonlar, Dünya etrafında süratli çeşit attıkları için günde 15-16 sefer güneşin doğuşunu ve batışını görüyorlar. Daima değişen ışık döngüsü bedenin biyolojik saatini de etkilediğinden uyku programları Dünya’daki 24 saatlik döngüye nazaran ayarlanıyor.
Pencerelerde perdeler olsa bile uzaydaki güneş ışınlarının parlak olması ve içeri sızmasından ötürü birçok astronot yüz maskesi takıyor. Gürültüyle gayret etmek için ise kulak tıkaçları devreye giriyor.
Tüm bunların yanı sıra astronotların aldığı en yaygın ikinci ilaç, uyku ilaçları oluyor. Uykusuz çabasında uyku ilaçları ile dayanak sağlanırken birebir vakitte rahatlama teknikleri ve uyku hijyeni de sağlanıyor. Tüm bunlar olsa da yeniden de astronotlar, Dünya’daki meskenlerinden 30 ila 60 dakika daha az uyuyabiliyorlar.
Hava sirkülasyonuna da dikkat etmek gerekiyor.
Yer çekimsiz ortamda nefes alıp verme sırasında ortaya çıkan karbondioksit, astronotun yüzü etrafında birikebiliyor ve bu da tehlikeli hâl alabiliyor. Bu yüzden de uyku bölmelerinde vantilatörler var ve bunlar, kirli havayı filtrelere yanlışsız yönlendirerek temizliyor ve astronotun pak hava solumasını sağlıyor.
Sonuç olarak dikkatleri dağılmadan, misyonlarını en hakikat halde yerine getirmeleri için uzayda da uyku epey değerli. Kaideler ne olursa olsun istasyonlar astronotların konforu ve sağlığı için düzenleniyor.
